Bewust of onbewust

Door Lida Jagersma

Waarom helpt nadenken vaak niet bij het nemen van belangrijke beslissingen?
Als we een belangrijke beslissing moeten nemen, vinden we dat we niet over een nachtje ijs moeten gaan. We proberen de voordelen en de nadelen tegen elkaar af te wegen. We proberen vergelijkenderwijs te denken. Kortom we doen alle moeite om de juiste beslissing te nemen.

Maar nu lees ik dat ons bewustzijn slechts het topje van de ijsberg is. Het onbewuste heeft een veel grotere verwerkingscapaciteit en stuurt ons denken en onze gevoelens.
Ap Dijksterhuis, hoogleraar psychologie in Nijmegen, schreef een boek over “Het slimme onbewuste” met als ondertitel: ‘denken met gevoel’. Met eenvoudige voorbeelden toont hij aan dat wij niet zo bewust bezig zijn. Ons bewustzijn kan gewoon niet zoveel.
De belangrijkste beslissingen, ons gevoelsleven, speelt zich af in het onbewuste. Hij noemt ons bewustzijn “verwaand” omdat het meer waardering krijgt dan het verdient.
Het bewustzijn kan eigenlijk maar één ding tegelijk, terwijl ons onderbewustzijn van alles tegelijk regelt.

Terwijl je hier zit en bewust probeert te luisteren, regelt het onderbewustzijn al allerlei zaken zoals ademhaling, houding en gedrag. We kennen allemaal het fenomeen dat je op het cruciale moment de naam van iemand of iets kwijt bent. Je kunt het niet uitstaan dat het je ontschoten is en je probeert het te omschrijven. Maar soms uren later komt de naam weer probleemloos bovendrijven en kan je het zomaar zeggen. Onbewust zijn we blijven zoeken en onze zoekmachine heeft het gevonden.

Het lezen van dit boek gaf mij het gevoel dat ik me wel wat meer ontspannen zou kunnen opstellen. Immers, het belangrijkste in je hoofd wordt geregeld wanneer je er niet te bewust aan werkt. Na een nachtje slapen kan je ineens het “eureka-gevoel” hebben. De beslissing is genomen, terwijl je er niet bewust aan dacht. Mooi is dat eigenlijk. Alle moeite die je misschien die dag ervoor gedaan hebt om alle feiten nauwkeurig en eerlijk tegen elkaar af te wegen is voor niets geweest. De beslissing is gekomen en het voelt ook nog goed. Zo zeggen we dat dan: het voelt goed. Iedereen begrijpt dat en dat hoef je niet nader te verklaren. We hebben de beslissing met “gevoel” genomen.

Wij mensen, weten wat gevoelszaken zijn. Gevoel is meestal niet rationeel te verklaren. Het zou toch gek zijn om een lijstje te maken met feiten waarom je voor iemand vriendschap of liefde voelt. En het zoeken naar de waarheid gebeurt al helemaal niet met onze ratio ook al denken we het soms wel.

Het lijkt natuurlijk alsof het bewustzijn wel iets doet, alsof het soms beslissingen neemt. Deze beslissingen zijn echter schijnbeslissingen en ze kunnen leiden tot de illusie dat we iets doen uit vrije wil.

Een onderwerp om nog eens over na te denken. Bewust of liever onbewust.

Uit:
Het slimme onbewuste / Denken met gevoel / Ab Dijksterhuis (1968)